Batı toplumlarında sıkça karşılaşılan evde ayakkabı ile dolaşma alışkanlığı, Türkiye ve benzeri pek çok ülkede tuhaf karşılanıyor. İlk bakışta bu farkın hijyen anlayışıyla ilgili olduğu düşünülse de, işin aslı çok daha derinlere, dinî ve kültürel kodlara dayanıyor.
👞 Evde Ayakkabı Kullanımı: Alışkanlık mı, İhtiyaç mı?
Avrupa ülkelerine seyahat eden ya da yabancı dizileri izleyenler için bu durum tanıdık: evin içinde botla, topuklu ayakkabıyla hatta sokak ayakkabısıyla dolaşan karakterler… Oysa Türkiye’de bu alışkanlık, genellikle sadece “misafirlikte ayakkabısını çıkarmayan turistler” ile özdeşleşmiş durumda.
Sadece Türkiye değil; Orta Doğu, Asya ve Afrika gibi geniş coğrafyalarda da ev içinde ayakkabı giymek hoş karşılanmaz, hatta saygısızlık sayılır.
🕌 Temizlik Algısında Dinî Etkiler
Kültürleri şekillendiren en güçlü faktörlerden biri şüphesiz dinî inançlardır. Evde ayakkabı kullanımına dair farkların da büyük ölçüde bu temele dayandığı görülüyor.
📌 İslam, Hinduizm ve Budizm gibi inanç sistemleri, ayakları vücudun "kirli" kısmı olarak görür.
📌 Bu inançlara göre kutsal alanlara ayakkabıyla girmek yasaktır.
📌 Zamanla bu alışkanlıklar gündelik yaşama taşınmış, evler de "temiz alan" olarak görülmeye başlanmıştır.
🧕 Müslümanlıkta camiye girerken ayakkabıyı çıkarma geleneği, ev yaşamına da yansımıştır.
🕉️ Hinduizm’de ise evin kutsallığı nedeniyle dış dünyanın kiri içeri sokulmaz.
🛋️ Avrupa'da Neden Tersine?
Batı dünyasında ise evin içi ile dışı arasında bu kadar keskin bir sınır yoktur. Kimi bölgelerde iklim koşulları, kimi yerlerde ise inanç farklılıkları bu durumu pekiştirmiştir.
-
Kilise gibi ibadet yerlerinde ayakkabı çıkarma zorunluluğu yoktur.
-
Orta Çağ’dan itibaren evler, kiliseden ayrı olarak planlanmıştır.
-
Kuzey Avrupa’da soğuk zemin ve halı kullanımı da ayakkabı giymeyi gerektirmiştir.
Örneğin, İngiltere ve ABD gibi ülkelerde evde ayakkabı ile dolaşmak olağan kabul edilirken, Rusya ve Ukrayna gibi Ortodoks Hristiyan ülkelerinde bu alışkanlık Doğu kültürleriyle benzerlik göstermektedir.
🤔 Günümüzde Tartışma: Hijyen mi, Kültür mü?
Son yıllarda özellikle İngiltere ve ABD’de de bu alışkanlık tartışma konusu oldu. Bilimsel çalışmalar, ayakkabı tabanlarının dışarıdan birçok mikrop ve bakteriyi taşıdığını ortaya koydu.
🧼 Modern hijyen anlayışı, Batı’da bile bu alışkanlığı sorgulatmaya başladı.
