3 Kasım 2002 tarihinde yapılan 22. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Seçimleri, Türk siyasi tarihinde yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Seçimlerde oyların %34,3’ünü alarak 363 milletvekili kazanan Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), tek başına iktidara gelerek Türkiye’nin siyasi dengelerini kökten değiştirdi.
Bu sonuçla AK Parti, TBMM’nin yaklaşık %66’sını oluşturarak, 1950’li yıllardan bu yana parlamentoda en yüksek temsil gücüne ulaşan siyasi parti oldu. Seçim barajını aşabilen tek diğer parti ise Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) oldu.
📊 Seçim Sonuçları ve Meclis Dağılımı
Türkiye genelinde uygulanan %10 seçim barajlı d'Hondt sistemi nedeniyle, 18 siyasi partiden yalnızca AK Parti ve CHP Meclis’e girebildi.
-
AK Parti: %34,29 oy oranı – 363 milletvekili
-
CHP: %19,38 oy oranı – 178 milletvekili
-
Bağımsızlar: 9 milletvekili
Katılım oranı %79,13 olarak gerçekleşti. Ancak, seçim barajı nedeniyle oyların %46,33’ü Meclis’te temsil edilemedi. Bu oran, Türkiye tarihinde “temsilde adaletsizlik” tartışmalarını yeniden alevlendirdi.
⚙️ Arka Plan: Siyasi İstikrarsızlık ve Ekonomik Kriz
2002 seçimlerinin zemini, 1990’lardan itibaren yaşanan siyasi istikrarsızlık, ekonomik krizler ve koalisyon hükûmetlerinin zayıf performansı üzerine kuruldu.
1990-2002 yılları arasında Türkiye’de 6 farklı başbakan görev yaptı ve 11 hükümet kuruldu. Bu süreçte hükümetlerin ortalama ömrü yalnızca 1 yıl oldu.
1994, 2000 ve 2001’de yaşanan ekonomik krizler, yüksek enflasyon, döviz dengesizlikleri ve işsizlik oranlarındaki artış halkın mevcut partilere güvenini sarstı.
Özellikle 2001 ekonomik krizi ve ardından Kemal Derviş liderliğinde yürütülen “Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı”, seçimlerin seyrini belirleyen en önemli faktörler arasında yer aldı.
🏚️ 1999 Marmara Depremi’nin Etkileri
17 Ağustos 1999’da meydana gelen Marmara Depremi, hem ekonomik hem de sosyal anlamda Türkiye’yi sarstı. Yaklaşık 17 bin kişi hayatını kaybederken, yüz binlerce konut ve işyeri zarar gördü.
Deprem sonrası hükûmetin yetersiz müdahalesi, siyasi partilere duyulan güveni ciddi biçimde zayıflattı. Bu durum, 2002 seçimlerinde seçmenlerin yeni bir siyasal alternatif arayışına girmesine neden oldu.
🏛️ Koalisyon Dağıldı, Erken Seçim Kararı Geldi
4 Mayıs 2002’de Başbakan Bülent Ecevit’in sağlık sorunları sonrası hükümet içi kriz derinleşti. Demokratik Sol Parti’de başlayan istifa dalgası, meclis grubunun yarı yarıya azalmasına yol açtı.
Bu süreçte MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 3 Kasım 2002 tarihinde erken seçim çağrısı yaptı. Koalisyon ortakları arasında yapılan zirvede karar resmen kabul edildi ve TBMM, 31 Temmuz 2002’de erken seçim önergesini onayladı.
🗳️ Sandık Sonuçları: AK Parti İktidara, CHP Ana Muhalefete
Seçimlerden büyük yenilgiyle çıkan koalisyon partileri – DSP, MHP ve ANAP – barajı aşamadı.
Aynı şekilde muhalefetteki Doğru Yol Partisi, Saadet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi de Meclis dışında kaldı.
Koalisyon liderleri Bülent Ecevit, Mesut Yılmaz ve Tansu Çiller, seçim yenilgilerinin ardından görevlerinden istifa etti.
Yeni kurulan Genç Parti, iş insanı Cem Uzan liderliğinde %7,25 oy alarak dikkat çekici bir çıkış yaptı ancak barajı geçemedi.
👤 Erdoğan’sız Seçim, Gül’ün Başbakanlığı
Siyasi yasağı nedeniyle seçimlere katılamayan Recep Tayyip Erdoğan, AK Parti’nin lideri olmasına rağmen milletvekili seçilemedi. Bu nedenle, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, 16 Kasım 2002’de Abdullah Gül’ü hükümeti kurmakla görevlendirdi.
18 Kasım 2002’de 58. Hükûmet resmen kuruldu.
AK Parti’nin Siirt’teki seçim iptal başvurusu kabul edildi ve 9 Mart 2003’te yenilenen seçimde Erdoğan, Siirt’ten milletvekili seçilerek TBMM’ye girdi. Aynı seçimle AK Parti’nin sandalye sayısı 365’e yükseldi.
📈 Yeni Dönemin Başlangıcı
2002 seçimleri, Türkiye’de koalisyon dönemlerinin kapanışı, tek parti iktidarının dönüşü ve siyasi yapının yeniden şekillenmesi açısından tarihi bir dönüm noktası olarak değerlendirildi.
AK Parti’nin yükselişi, ekonomik reformlar, AB süreci ve toplumsal beklentilerle şekillenen yeni bir siyasal dönemin başlangıcını simgeledi.
