Kamuoyunda “İkinci EYT” ya da “Kademeli Emeklilik” olarak adlandırılan düzenleme beklentisi, özellikle 2000–2008 yılları arasında SGK girişi bulunan çalışanlar arasında büyük bir umut yarattı.
Gündeme gelen taslak ve taleplere göre; prim günü ve sigortalılık süresini tamamlayan sigortalılar için 43, 45 ve 48 yaşlarında emeklilik yolunun açılması isteniyor. Ancak bu beklentilerin karşısında, sosyal güvenlik sisteminin aktüeryal dengesi ve ekonomi yönetiminin temkinli yaklaşımı bulunuyor.
17–20 Yıllık Fark Tartışma Yaratıyor
Mevcut Sosyal Güvenlik mevzuatına göre, 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olanlar yaş şartı aranmaksızın emekli olabilirken, 9 Eylül 1999 tarihinde işe başlayan bir çalışan için emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60 olarak uygulanıyor.
Bu durum, arada 17 ila 20 yıla varan bir fark oluştururken; söz konusu fark, Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle EMADDER (Emeklilikte Adalet Derneği) başta olmak üzere birçok sivil toplum kuruluşu tarafından sık sık gündeme taşınıyor.
Kademeli Emeklilik Sistemi Neyi Öngörüyor?
Torba Yasa çalışmalarıyla birlikte kamuoyunda daha sık konuşulmaya başlanan Kademeli Emeklilik modeli, yaş şartının tamamen kaldırılması yerine, işe giriş tarihine göre kademeli olarak düşürülmesini öngörüyor.
Masadaki taleplere göre kademeli emeklilik şu şekilde şekilleniyor:
-
1999–2000 arası sigorta girişi olanlar:
Kadınlarda 43, erkeklerde 45 yaş -
2001–2002 arası sigorta girişi olanlar:
Kadınlarda 45, erkeklerde 47 yaş -
2003 ve sonrası sigorta girişi olanlar:
Artan oranlarla 48–50 yaş bandında emeklilik
Bu sistemin hayata geçirilmesi halinde, hâlihazırda 60 veya 65 yaşını beklemek zorunda kalan milyonlarca çalışan, 6250, 7000 gün gibi prim şartlarını tamamlamaları koşuluyla daha erken yaşta emekli aylığı almaya hak kazanabilecek.
Kısmi Emeklilikte 3600 ve 4500 Gün Detayı
Düzenleme beklentilerinin bir diğer önemli ayağını ise kısmi emeklilik oluşturuyor. Mevcut uygulamada:
-
8 Eylül 1999 öncesi sigortalılar,
3600 gün (10 yıl) primle 50–55 yaş aralığında emekli olabiliyor. -
8 Eylül 1999 sonrası sigortalılar için ise,
kısmi emeklilik şartı 4500 gün (12,5 yıl) prim ve 58–60 yaş olarak uygulanıyor.
Kamuoyunda dile getirilen ikinci bir düzenleme beklentisi ise, 4500 gün prim şartını tamamlayan sigortalılar için yaş haddinin aşağı çekilmesi yönünde.
Bütçe ve Aktüeryal Denge En Büyük Engel
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın konuya yaklaşımı ise temkinli. İlk EYT düzenlemesinin bütçeye getirdiği yük ve SGK’nın aktif/pasif dengesinde (çalışan–emekli oranı) yaşanan bozulma, yeni bir erken emeklilik düzenlemesinin önündeki en büyük engel olarak gösteriliyor.
Ekonomi yönetimi, Orta Vadeli Program (OVP) hedefleri doğrultusunda sosyal güvenlik açıklarının azaltılmasını amaçlarken; siyasi kanadın seçim süreci ve toplumsal talepler karşısında nasıl bir yol izleyeceği ise 2026 Bütçe görüşmeleri sırasında netlik kazanacak.
