Vücuttaki hücreler atık üretir ve bu atıklar lenf sistemiyle temizlenir. Ancak beynin lenf damarları yoktur. Yaklaşık 12 yıl önce keşfedilen glimfatik sistem, beyin-omurilik sıvısını kullanarak hücreler arasındaki atıkları toplar ve toplardamarlara aktarır.
Fareler üzerinde yapılan çalışmalar, sistemin uykuda çok daha aktif olduğunu ve özellikle Alzheimer hastalığında rol oynayan beta amiloid proteinlerini temizlediğini gösterdi. İnsanlarda ise uykusuz geçen tek bir geceden sonra bu proteinlerin seviyelerinin arttığı gözlendi.
Uyku bozuklukları ve riskler
-
Uyku apnesi: Uykuda solunumun sık sık durması, hem oksijenin düşmesine hem de uykunun bölünmesine yol açar. Bu durum, beyinde toksin birikimine ve demans riskine neden olabilir. Tedavi edilen hastalarda beta amiloid temizliğinin arttığı gösterilmiştir.
-
İnsomnia (uykusuzluk): Uzun vadede Alzheimer riskini artırabilir; ancak tedavisinin toksin temizliği üzerindeki etkisi henüz netleşmiş değil.
Daha fazla araştırmaya ihtiyaç var
Uzmanlar, kaliteli uykunun beyin sağlığı için kritik olduğunu belirtiyor. Ancak tedaviyle toksinlerin temizlenmesinin doğrudan demans riskini düşürüp düşürmediği hâlen kesinleşmedi. Araştırmalar, Aβ ve tau proteinlerinin kan düzeylerini uyku-uyanıklık döngüsü boyunca izleyerek, uyku apnesi ve insomnia tedavisinin beyin temizliği üzerindeki etkisini anlamaya odaklanıyor.
Uzmanlardan öneri
Beyin sağlığı ve bilişsel işlevler konusunda endişe duyanlar, uyku düzenlerini takip etmeli ve gerekirse bir hekime başvurmalı.
