Kahvaltı sofralarının değişmez besini olan pekmez, Anadolu’da nesillerdir “doğal ilaç” olarak kabul ediliyor. Özellikle kış aylarında annelerin çocuklarına “kan yapar” diyerek yedirdiği bu geleneksel gıda, içerdiği demir oranı nedeniyle uzun yıllar boyunca kansızlık tedavisinde destekleyici bir besin olarak görülmüştü. Ancak uzmanlara göre, bu inanç her zaman tam olarak doğru değil.
Pekmez, üzüm, dut ve keçiboynuzu gibi meyvelerin kaynatılıp yoğunlaştırılmasıyla elde ediliyor. Bu süreçte meyvelerdeki şeker, vitamin ve mineral miktarı artıyor. Özellikle dut ve üzüm pekmezi, demir açısından en zengin türler arasında yer alıyor. Bilindiği gibi demir, kırmızı kan hücrelerinin üretimi için hayati öneme sahip. Bu nedenle düzenli tüketilen pekmez, vücudun demir ihtiyacına kısmen katkı sağlayabiliyor.
Ancak beslenme uzmanları, pekmezin içerdiği demirin “bitkisel kaynaklı” (non-hem demir) olduğunu hatırlatıyor. Bu tür demir, hayvansal kaynaklı demire göre vücut tarafından çok daha zor emiliyor. Bu nedenle pekmez tek başına tüketildiğinde istenen etkiyi tam olarak göstermeyebiliyor.
Uzmanlar, pekmezin C vitamini açısından zengin gıdalarla birlikte alınmasını öneriyor. Örneğin portakal suyu, mandalina ya da taze meyvelerle birlikte tüketilen pekmez, demir emilimini belirgin şekilde artırabiliyor.
Her pekmez türü aynı etkiye sahip değil. Dut ve üzüm pekmezi demir açısından öne çıkarken, keçiboynuzu pekmezi kalsiyum ve potasyum yönünden daha zengin. Bu nedenle kansızlık şikâyeti olan bireyler için dut veya üzüm pekmezinin tercih edilmesi daha uygun görülüyor. Ayrıca katkısız, geleneksel yöntemlerle üretilmiş doğal ürünler tercih edilmeli; çünkü endüstriyel üretimde şeker oranı yüksek olan bazı pekmezler beklenen faydayı sağlamayabiliyor.
Beslenme uzmanları, pekmezin faydalı olsa da yüksek oranda doğal şeker içerdiğini vurguluyor. Günde 1–2 yemek kaşığını aşmamak gerektiği belirtiliyor. Aksi hâlde kan şekeri dengesini bozabileceği ve kilo kontrolünü olumsuz etkileyebileceği ifade ediliyor. Özellikle şeker hastalarının dikkatli olması tavsiye ediliyor.
Ankara Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, üzüm ve dut pekmezinin demir içeriklerinin yüksek olduğunu, ancak tek başına tüketildiğinde demir emiliminin sınırlı kaldığını ortaya koydu. Çalışmada, C vitaminiyle birlikte alındığında bu emilimin anlamlı derecede arttığı saptandı. Ayrıca düzenli pekmez tüketen bireylerde ferritin düzeylerinde iyileşme gözlemlendi ancak araştırmacılar, bunun bir tedavi değil, destekleyici bir beslenme yaklaşımı olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı.
Pekmez gerçekten “kan yapar” — ama doğru şekilde tüketildiğinde. C vitaminiyle desteklenmiş, katkısız ve ölçülü bir tüketim, hem enerji sağlar hem de vücudun demir emilimini destekler.
