Avustralyalı evrimsel biyolog Jenny Graves’in öncülüğünde yürütülen çalışmalar, Y kromozomunun insan evriminde ciddi bir genetik kayıp yaşadığını ortaya koyuyor. Araştırmalara göre Y kromozomu, atalarından miras kalan genlerin yaklaşık yüzde 97’sini zaman içinde yitirdi. Bilim insanları, bu sürecin yaklaşık 300 milyon yıllık bir zaman dilimine yayıldığını belirtiyor.
Uzmanlar, söz konusu genetik erimenin temelinde Y kromozomunun yapısal özelliklerinin yattığına dikkat çekiyor. Y kromozomu, eşi olan X kromozomu ile genetik rekombinasyon yapamıyor. Bu durum, zararlı mutasyonların ayıklanamadan birikmesine neden olurken, genlerin zamanla işlevini kaybetmesini ve kromozomun giderek zayıflamasını hızlandırıyor.
“Erkekler yok mu olacak?” sorusu gündemde
Jenny Graves, mevcut gen kaybı hızının sürmesi halinde Y kromozomunun birkaç milyon yıl içinde tamamen işlevsiz hale gelebileceğini, hatta yok olabileceğini öne sürüyor. Bu olasılık, kamuoyunda “Erkekler yok olacak mı?” sorusunu da beraberinde getiriyor.
Ancak bilim dünyası bu senaryoya temkinli yaklaşıyor. Uzmanlar, Y kromozomunun ortadan kalkmasının türlerin üremesinin sona ereceği anlamına gelmediğini vurguluyor. Doğada, Y kromozomunu tamamen kaybetmesine rağmen farklı bir cinsiyet belirleme mekanizması geliştiren memeli türlerinin bulunduğu hatırlatılıyor. Buna örnek olarak Japon dikenli sıçanları gösteriliyor. Bu türde, erkekliği belirleyen SRY geninin işlevi başka bir kromozom üzerindeki gen tarafından devralınmış durumda. Benzer bir evrimsel uyumun insan türü için de teorik olarak mümkün olabileceği ifade ediliyor.
Y kromozom kaybı sağlık riskleriyle ilişkilendiriliyor
Y kromozomunun tamamen yok olması milyonlarca yıl sürebilecek bir süreç olarak değerlendirilse de, kromozomun parça parça kaybının (Loss of Y – LOY) günümüzde erkek sağlığı üzerinde önemli etkileri olabileceğine dikkat çekiliyor. Araştırmalar, Y kromozom kaybının erkeklerde daha kısa yaşam süresi ve artan kanser riskiyle bağlantılı olabileceğini ortaya koyuyor.
Kadınların erkeklere kıyasla ortalama beş yıl daha uzun yaşaması ve bazı kanser türlerine daha az yakalanması gibi veriler de, bu genetik farklılıkların sağlık üzerindeki olası etkilerini destekler nitelikte görülüyor.
