Mersin Ticaret Borsası Başkanı Ö. Abdullah Özdemir, TÜİK verileri ışığında yaptığı değerlendirmede, Türkiye’nin Ar-Ge yatırımlarında yaşadığı bölgesel ve sektörel dengesizliğe dikkat çekti. Özdemir’e göre, Marmara Bölgesi ve Ankara’ya yoğunlaşan Ar-Ge harcamaları ülke genelinde ciddi yapısal riskler doğuruyor.

Ar-Ge Harcamaları Artıyor Ama Yeterli Değil

Türkiye’nin 2023 yılı Ar-Ge harcaması 16.1 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu rakam, GSYH’nin yüzde 1.42’sine tekabül ediyor. Her ne kadar artış eğilimi sürse de, bu oran OECD ortalaması olan yüzde 2.7’nin yarısından bile az. Örneğin:

  • İsrail: %6.3

  • Kore: %5.0

  • ABD & Japonya: %3.4

  • OECD Ortalaması: %2.7

  • Türkiye: %1.42

Ar-Ge'nin Yüzde 78’i Marmara ve Ankara’da

TÜİK verilerine göre:

  • İstanbul’un tek başına Ar-Ge harcamalarındaki payı: %29

  • Marmara Bölgesi toplamı: %48

  • Ankara’nın payı: %30

  • Toplamda bu iki bölge, ülke genelindeki Ar-Ge harcamalarının %78’ini oluşturuyor.

Bu tablo, diğer bölgelerin Ar-Ge ekosistemi dışında kaldığını ve potansiyelin yeterince değerlendirilmediğini gösteriyor.

Akdeniz Bölgesi ve Tarım Sektörü Ar-Ge’de Geri Planda

Mersin ve Adana’dan oluşan TR62 bölgesi:

  • Ar-Ge harcaması: 237 milyon dolar

  • Türkiye toplamındaki payı: %1.5

Tüm Akdeniz Bölgesi:

  • Ar-Ge harcaması: 645 milyon dolar

  • Türkiye toplamındaki payı: %4

Tarım ve Gıda Sektörü:

  • Ar-Ge harcaması: 400 milyon dolar

  • Toplamdaki payı: %2.5

  • 1.348 Ar-Ge merkezinin sadece 87’si tarım ve gıda sektöründe (%0.5)

Türkiye, Tarımda Güçlü Ama Teknolojik Yatırımda Geride

Türkiye, Avrupa’nın en büyük, dünyanın ilk 10 tarım ekonomisinden biri. Ancak Ar-Ge yatırımları bu büyüklüğe uygun değil. Özellikle yaş meyve-sebze üretiminde Mersin, Antalya, Adana, Hatay ve Osmaniye illerinin:

  • Meyve üretimindeki payı: %34

  • Sebze üretimindeki payı: %27

  • Tarımsal ihracattaki payı: %21

  • Narenciye ihracatındaki payı: %78

Bu güce rağmen bölge Ar-Ge yatırımlarından neredeyse hiç pay alamıyor.

Yeni Teşvik Mekanizmaları Şart

Başkan Özdemir, sanayi ve teknolojinin Marmara’ya sıkışmasının sürdürülebilir olmadığını vurgulayarak şu çağrıyı yaptı:

Adana’da patates hasadı başladı, tarlada kilogramı 22-24 lira
Adana’da patates hasadı başladı, tarlada kilogramı 22-24 lira
İçeriği Görüntüle

“Devletimizden beklentimiz, bu dengesizliği ortadan kaldıracak şekilde bölgesel ve sektörel düzeyde yeni Ar-Ge teşvik modellerinin geliştirilmesidir.”

Sektörler Arası Geçişkenlik Arttı

TEPAV’ın raporunda yer alan bir tespit de dikkat çekici:

“Yeni teknolojiler, sektörler arasındaki sınırları kaldırıyor. Tarım da artık yapay zekâ, enerji teknolojileri, robotik gibi alanlardan besleniyor.”

Bu nedenle yalnızca klasik üretime odaklı değil, inovatif ve yüksek katma değerli tarım modellerine geçiş artık bir zorunluluk.

Editör: Resul Özdil